Banking as a platform nedir ?

Banking as a Platform Nedir? Dijital Çağın Felsefi Bankası Üzerine Bir Düşünce

Bir Filozofun Bakışıyla Başlangıç

İnsanlık, varlıkla ilişkisini her çağda yeniden tanımlar. Bir zamanlar taş, toprak ve maden üzerinden kurulan ekonomi; bugün görünmeyen kodlar, algoritmalar ve platformlarla şekilleniyor. Banking as a Platform (BaaP) bu dönüşümün kalbinde yer alır. Banka artık bir kurum değil, bir ekosistemdir; duvarları yıkılmış, sınırları veriyle yeniden çizilmiştir.

Felsefi açıdan bakıldığında, bu durum insanın varlık alanını da değiştirir. Artık “banka” bir yer değil, bir ağdır. Tıpkı Heidegger’in “varlığın dünyaya açılması” düşüncesinde olduğu gibi, finans da kendi varlığını teknoloji aracılığıyla açar. Fakat burada temel soru şudur: bu açılım, insanı özgürleştiriyor mu, yoksa algoritmaların yeni iktidar alanını mı inşa ediyor?

Epistemoloji: Bilginin Platformlaşması

Bilmek, insanın kendini ve dünyayı anlamlandırma biçimidir. Ancak Banking as a Platform çağında bilginin sahibi artık insan değil, sistemdir. Müşteri davranışları, harcama alışkanlıkları, risk profilleri—hepsi birer veri noktasına dönüşmüştür.

Bu noktada epistemolojik dönüşüm yaşanır: bilgi artık deneyimle değil, algoritmayla üretilir. Banka, veriyi “bilgi”ye; bilgiyi “karar”a dönüştürür. Fakat bu bilginin doğası tartışmalıdır. Çünkü algoritmalar yalnızca geçmiş veriye dayanır; bu da insanın yaratıcı, öngörülemeyen yönünü dışarıda bırakır.

Bu durumda şu sorular anlam kazanır:

— Veriye dayalı bilgi, gerçekten “bilgelik” midir?

— Bankacılığın aklı, insanın aklını ne ölçüde temsil eder?

— Platformlar, bilginin tarafsız olabileceği varsayımını sürdürürken aslında hangi ideolojiyi taşır?

Etik Perspektif: Paylaşım mı, Gözetim mi?

Banking as a Platform modelinin özünde açıklık, paylaşım ve işbirliği vardır. Bankalar, üçüncü taraf geliştiricilere (fintech’lere) açık API’ler sunar; böylece finansal hizmetler kişiselleşir, çeşitlenir, demokratikleşir.

Ancak bu görünür “özgürlük” perdesinin ardında derin etik sorular gizlidir. Müşterinin verisi, kim tarafından, ne amaçla kullanılır? Açıklık, gerçekten özgürlük mü getirir, yoksa yeni bir gözetim biçimi midir?

Etik açıdan bakıldığında, Banking as a Platform bir “karar teknolojisi”dir: kimin krediye erişeceğini, hangi müşterinin riskli olduğunu, hangi yatırımın öncelikli olduğunu belirler. Bu kararlar algoritmik bir etik taşır—yani görünmez, ama yönlendirici bir ahlâk düzeni. Burada sorulması gereken soru şudur:

İnsan merkezli etik, makine merkezli kararlara nasıl direnebilir?

Ontoloji: Bankanın Varlık Biçiminin Dönüşümü

Ontolojik düzlemde, Banking as a Platform bankanın varlık kategorisini değiştirir. Bir zamanlar banka, beton duvarlarıyla var olurdu; şimdi ise bir yazılım mimarisi, bir API ağı olarak varlık gösterir. Yani banka artık “yer” olmaktan çıkmış, “bağlantı” olmuştur.

Bu durum, varlığın maddeden ilişkiye evrilmesidir. BaaP, finansal varlığı somut sermayeden ilişki sermayesine dönüştürür. Varlık, artık sahip olunandan çok, erişilene dönüşür. Tıpkı çağdaş ontolojideki “ilişkisellik” fikrinde olduğu gibi, banka da artık bir öz değil, bir süreçtir.

Bu dönüşümde şu düşünsel ikilem belirir:

— Bankanın kimliği, onu kuran insanlardan mı gelir, yoksa onu çalıştıran ağdan mı?

— Eğer banka bir platformsa, insan onun içinde bir özne midir, yoksa sadece bir veri taşıyıcısı mı?

Teknolojinin Felsefi Aynası

Banking as a Platform aynı zamanda teknolojinin insanla kurduğu ilişkinin aynasıdır. Dijitalleşme, görünür olanı görünmez kılar: kullanıcı, sistemin nasıl işlediğini bilmeden, onunla iç içe yaşar. Bu görünmezlik, bir tür modern mistisizmdir. Paranın, bilginin ve gücün soyutlaştığı bir çağda insan, kendi üretimi olan sisteme yabancılaşır.

Bu yabancılaşma Marx’ın ekonomik analizinden çok, günümüz dijital varoluşunun fenomenolojik bir göstergesidir. Çünkü burada yabancılaşma, üretim araçlarından değil, bilgi araçlarından kaynaklanır.

Yine de BaaP yalnızca tehlike değil, potansiyel de taşır. Eğer şeffaflık, adalet ve etik ilkelerle desteklenirse; bireyleri güçlendiren, ekonomik eşitliği destekleyen bir sistem haline gelebilir.

Sonuç: Platformun Felsefesi

Banking as a Platform, yalnızca bir teknoloji stratejisi değil, çağımızın finansal ontolojisidir. Banka, sistemin merkezinden kenarına; otoriteden ekosisteme dönüşmüştür. Bu dönüşüm, insanın bilgiyle, güçle ve güvenle kurduğu ilişkiyi yeniden şekillendirir.

Sonunda şu sorular kalır:

— Platformun özgürlüğü kimin özgürlüğüdür?

— Bilgiyi paylaşmak, kontrolü kaybetmek midir?

— Ve en önemlisi: İnsan, kendi inşa ettiği sistemin anlamını hâlâ anlayabiliyor mu?

—

Anahtar Etiketler: Banking as a Platform, dijital bankacılık, finansal felsefe, etik, epistemoloji, ontoloji, dijital dönüşüm, fintech, yapay zekâ