Ünlü daralması olan kelimeler nelerdir?
Türkçede, a, e ile biten fiillerin şimdiki zaman kipinde, a ünlüleri hem telaffuzda hem de yazımda ı, u’dur. E ünlüsü i, ü olur: başlar ( Bu duruma ünlü düşmesi denir. Ünlü düşmesi, ünlü daralması, ünsüz benzeşmesi, ünsüz yumuşaması ve ünsüz türetmesi vurgulanır. bilir, durur, geçer, bakar, vurur, yas tutar, yüzer. Bunlar ünlü sözleşmeleri değildir. “seeblize-im ⇒ I can see” (ünsüz değişimi) “de-yor-lar ⇒ they say” (ünlü kısaltması) “ben-e ⇒ bana” (ünlü değişimi) Parçada birleşen ünsüz yoktur. Ünlü daralması, Türkçede geniş ünlülerin dar ünlülere dönüştüğü bir ses olgusudur. A veya e ünlüleriyle biten bir fiile -yor eki eklendiğinde, fiilin son hecesindeki ünlü ı, i, u veya ü ünlülerinden birine dönüşür: hide + yor > hides. wish + yours > wishs. celebrate + celebrate > celebrates. Bazı iki heceli sözcüklerin sonunda ünlü ile başlayan bir ek varsa, ikinci hecedeki dar ünlüler atlanır: ağız / ağız, alın / alın, çığlık / bağırsak, ben / benzi, beyin / beynimiz, boyun / boyun, yan / yan, burun / burunlar, burun / burunlar, göğüs / göğüs, kalp / yürek, göbek / göbek, oğul / oğul; dönüş- / dönüş-, … Çekimlemetekil3. çoğulbelirtmeağzınıyönelmeağzınabulunmaağzındaayrılmaağzından40 satır daha (a) veya (e) ile biten fiil kökü sözcüklerine şimdiki zaman eki (yor) eklendiğinde oluşan daralmaya ünlü daralması denir. Bunun başlıca nedeni (y) harfinin daraltıcı etkisidir. Bu nedenle fiil kökü sözcüğüne şimdiki zaman eki eklendiğinde daralma meydana gelir. Dilimizdeki kelimeler ek aldığında kökleri değişmez. Bu kural iki kelime için geçersizdir. Buna göre, “I, you” kelimelerine -e eki eklendiğinde, kökteki e sesleri a olur ve bu ses olayına “ünlü değişimi” denir. “Ben + e – bana” kelimesi ünlü değişiminin bir örneğidir. “Smile” kelimesinde “-k” harfi düşürüldüğünde çıkan ses. Bu durumda, kelimenin sonundaki ünsüz kaldırılır ve kelime kısalır. “Kiss” kelimesinde, iki ünlü bir araya geldiğinde çıkan sese vowel drop denir. İç seste ünlü türetimi: Geniş-düz ünlü: saf > sağlıklı ses, düz > düz aşağı, aydınlık gün > aydınlık gün, dar > dar, yalnız > yalnız, vb. Bunun dışında, birleşik isimler oluşturan bazı isimlerde de ünlü kayıpları meydana gelir: Kahve-altı = breakfast (aradaki e harfi atılır) ne-for = why (aradaki e harfi atılır) Not: Türkçede “ye-, de-, ne” sözcüklerinin bazı kullanımlarında, kaynaşmış y ünsüzünden önceki geniş ünlüde daralma vardır. Bunların dışındaki sözcüklerde, kaynaşmış “y” ünsüzünden önceki geniş ünlüde daralma yoktur. Bu bir ünsüz yumuşatmadır. Kök kelime “ak”tır. Bu bir ünsüz yumuşatmadır. 1. Ses düşmesi yaşayan bileşik kelimeler yan yana yazılır: birbirlerine (< biri), kaynana (< kaynana), kaynana (< kayınpeder), nasıl (< orijinal), neden (< ne için), pazartesi (< pazardan sonra), sütlaç (< sütlaç), vb.
Not: Türkçede “ye-, de-, ne” sözcüklerinin bazı kullanımlarında, kaynaşmış y ünsüzünden önceki geniş ünlüde daralma vardır. Bunların dışındaki sözcüklerde, kaynaşmış “y” ünsüzünden önceki geniş ünlüde daralma yoktur. Örneğin, kişisel zamirlerden biri olan “Ben” sözcüğüne bir dativ eki eklenirse, “Ben – e” Bana olarak yazılır ve telaffuz edilir. Benzer şekilde, “Sen” zamiri “Sana” olarak yazılır. Ünlü değişimine bir örnek, “E” harfinin “A” harfine dönüşmesidir. Dilimizdeki kelimeler ek aldığında kökleri değişmez. Bu kural iki kelime için geçersizdir. Buna göre, “I, you” kelimelerine -e eki eklendiğinde, kökteki e sesleri a olur ve bu ses olayına “ünlü değişimi” denir. “Ben + e – bana” kelimesi ünlü değişiminin bir örneğidir. (a) veya (e) ile biten fiil kökü sözcüklerine şimdiki zaman eki (yor) eklendiğinde oluşan daralmaya ünlü daralması denir. Bunun başlıca nedeni (y) harfinin daraltıcı etkisidir. Bu nedenle fiil kökü sözcüğüne şimdiki zaman eki eklendiğinde daralma meydana gelir.Bakıyor’da ünlü daralması var mı?
Bana ünlü daralması mı?
Ünlü daralması olup olmadığı nasıl anlaşılır?
Ünlü düşmesi nedir 10 tane örnek?
Ağıza mı ağza mı?
Ünlü daralması sadece Yor ekiyle mi?
Bana sana hangi ses olayı?
Öpücük kelimesinde hangi ses olayı vardır?
Daracık ünlü türemesi mi?
Niye ünlü düşmesi var mı?
Hangi kelimelerde ünlü daralması olmaz?
Ağarttı hangi ses olayı?
Birbiri hangi ses olayı?
Ünsüz daralması nasıl olur?
Ünlü değişimi nedir örnek?
Bana sana hangi ses olayı?
Niye ünlü daralması?